وقتی که فیلم Joker 2019 منتشر شد، با خودم فکر کردم که احتمالا اینم یکی از اون اقتباسای لوس و گنده‌گویانه از کاراکتر جوکره و بقیه رو با همون اداهای تکراری، هایپ کرده؛ ولی این فیلم، توی همون چند تا سکانس اول، مثل یه مشت محکم به دهنم خورد.

این فیلم، خیلی غمگین و خیلی مالیخولیائیه؛ در عین حال، یه همزاد پندازی قوی رو ممکنه با مخاطب خودش ایجاد کنه. بشر مدرن، سرخورده، افسرده و از رمق افتاده. واکین فینیکس در نقش جوکر، خیلی خوب، حق این فیلمنامه و داستان جالب رو ادا کرده و به سختی میشه گفت که گذاشته این داستان، حروم بشه.
بروس وین یا بتمن معروف، توی این فیلم، صرفا یه پسر بچه است و تراژدی عجیبی رو با شخصیت جوکر داره. آرتور فلک به شکلی ناخواسته تبدیل به جوکر میشه و فلسفه‌ی پشت شخصیت جوکر رو به شکل قانع کننده‌ای به تصویر میکشه. فردی که مشکلات روانی داره و جامعه هم فرهنگ حمایتگری نداره. جامعه جوکر رو میسازه.
دیدن همین روند تبدیل و شکل گرفتن جوکره که جالب و خیره کننده است.

معمولا در به تصویر کشیدن کاراکترایی که دچار مشکلات روانی هستن، چند ناشی‌گری تکراری وجود داره؛ معمولا یا بیننده فقط دیوونه بازی‌های طرفو می‌بینه و نمی‌تونه باهاش همزاد‌پنداری کنه یا نحوه‌ی تبدیل فرد، به حدی سطحی‌نگرانه و بیخود ترسیم میشه که آدم نمی‌تونه با شخصیت فرد و بیمار بودنش همزاد پنداری کنه؛ صرفا ازش نفرت پیدا میکنه. ولی اینجا، مردی به اسم آرتور فلک، بدون اینکه بخواد، مرز‌های جنون رو یکی یکی پشت سر میذاره.

اون توی زندگی تحقیر آمیز و منزویانه‌ی خودش گیر افتاده؛ ولی اتفاقا خیلی هم خوب، جامعه‌ی اطرافش رو می‌بینه و آنالیزای بسیار منطقی‌ای رو انجام میده. اون مشخصا یه زندگی عادلانه و معمولی میخواد ولی میشه حس کرد که ذهنش چقدر برای تحلیل داده‌ها گرسنگی به خرج میده. حتی مطالعه‌اش در مورد جوک و روش خندوندن بقیه، صرفا ازش یه جامعه‌شناس بهتری میسازه.
بعضیا عقیده دارن که کاراکتر جوکر توی فیلم Joker 2019 یه شخصیت ترسناکه. در واقع این ترسناک بودن از اینجا نشات نمی‌گیره که کارای خشنی انجام میده، از اینجا نشات می‌گیره که جنون رو خیلی خوب، به تصویر میکشه. جوری که می‌تونی حس کنی جنون، چقدر در ترکیب با وجود یه انسان، غم‌انگیز و تراژیکه و در عین حال، چقدر خیلی از ماها مستعدش هستیم و ممکنه زیر بار مشکلاتی که ناخواسته تجربه می‌کنیم، بهش دچار بشیم.

مهم‌ترین مزیت این فیلم، اینه که می‌تونه با طیفای مختلفی ارتباط بگیره و صرفا برای علاقه‌مندای به کاراکترای ابرشرور و ابرقهرمان ساخته نشده. مخصوصا طی سالای اخیر، بازار فیلمای ابرقهرمانی خیلی لوس و بی‌مزه شده؛ گرچه من یکی که همون قبلشم زیاد از این فیلما خوشم نمی‌اومد؛ ولی Joker 2019 اتمسفر خیلی متفاوت‌تری داره و حتی گریم روی صورت جوکر هم دلیل بسیار منطقی و قانع کننده‌ای داره و سازنده‌های فیلم، هیچ اصراری نداشتن که طرف، مدام با گریم جوکر ظاهر شه؛ بلکه این گریم، در ابتدا جزئی از شغلش بوده و تحت تاثیر یه اتفاق بسیار مهم که جنبه‌ی اجتماعی هم داره، تبدیل به یک نماد میشه؛ در ادامه افرادی که باهاش هم نظر هستن و مثل آرتور، به جنون نزدیک شدن، این نمادو بازتولید و تکرار میکنن.

یکی از سوالایی که جوابشو عمدتا توی محتوای معرفی و بررسی فیلما جست و جو میکنن اینه که این فیلم برای جمع خونواده یا بچه‌ها و نوجوونا مناسبه؟
Joker 2019 به نظر اصلا مناسب بچه‌ها نیست و حتی یه فرد بالغ هم ممکنه اینقدر احساساتش جریحه‌دار بشه که نصفه ببینتش. به قول مال ایرانیا دل بزرگی میخواد که همچین چیزیو ببینی و باید خیلی دیگه بی‌احساس باشی که دیدنش ناراحتت نکنه. بچه‌ها همدلی بیشتری رو ممکنه نشون بدن و قطعا دیدن همچین کاراکتری، براشون تجربه‌ی خوبی رو درست نمیکنه. ممکنه به شدت بدبین و ناامیدشون کنه.

ما ساخت جامعه هستیم یا هنر دست خودمون؟

اینکه آدما موفقیت و رشد رو به خودشون نسبت بدن و شخصیتی که دارنو خودساخته توصیف کنن، موضوع رایجیه؛ ولی شخصیتایی مثل جوکر 2019، آدمو به این فکر فرو می‌بیرن که واقعا میشه از زیر بار تاثیر جامعه و اتمسفری که ناخواسته درونش متولد شدی فرار کنی؟ ما بخشی از شخصیت خودمون رو می‌سازیم اما قدرت جامعه رو نمیشه دست‌کم گرفت. برای خوشبخت شدن، لازمه بخش زیادی از خوشبختی رو به ارث ببریم. جوکر توی این فیلم، فقط به پول نیاز نداشت، اون دنبال تجربه‌ی همدلی بود؛ از بقیه، چیزایی با این مضمون می‌پرسه: شما آدما چتون شده؟ دیگه یه ذره محبت و همدلی هم حالی‌تون نیست؟

آرتور دوست داره که به دنیا بخنده و بهش امیدوار باشه؛ ولی به شکل ناخواسته می‌بینه که داره توی دریایی از دروغ و ریاکاری زندگی میکنه و خودش، قربانی درشت رفتارای خودخواهانه‌ی دیگرانه.
این برای کسی که واقعا و قلبا نمی‌خواد نقش آدم بد رو بازی کنه، اتفاق دردناک‌تریه؛ چون مشخصا نمی‌تونه خودشو لایق چنین تراژدی‌هایی بدونه. وقتی که بدونی تو هم مثل آدمای بد زندگیت هستی، ممکنه خیلی راحت‌تر با سرنوشت بدی که داری کناری بیای؛ ولی وقتی که سعی میکنی سالم و خوب زندگی کنی و آزارت به کسی نرسه، قضیه فرق میکنه و می‌تونی خیلی راحت‌تر از بقیه، بی‌عدالتی رو ببینی و از دیدن خودخواهی آدما، عمیقا زجر میکشی.
نمیشه انکار کرد که توی رویه‌ی آرتور بعد از تبدیل شدنش به جوکر، چیزای خودخواهانه‌ای وجود داره؛ حدی از خودخواهی هست اما نابهنجار شدن یه فردی که تلاش کرده و جنگیده و نخواسته که نقش بدش رو بازی کنه، خیلی فرق داره با فردی که همیشه از روی کاسب‌کاری و ترس زندگی کرده.
آرتور هیچ کسیو مجبور نکرد که هرج و مرج به پا کنه و اصلا انتظارشو هم نداشت که کاراش یهو منجر به یه حرکت جمعی بشه؛ اون انتظار نداشت که چهره‌اش یه نماد برای افرادی بشه که مخالف سیستم هستن. اتفاقا آدمای مخالف سیستم، بیشتر تصمیم گرفتن که تصمیمات خودخواهانه بگیرن و از جوکر، فقط قتل و خشونت رو یاد گرفتن. مگه جوکر، قبل از تبدیل شدنش به یه قاتل، توی همین جامعه نبود و به نوبه‌ی خودش تلاش نمیکرد که دیده بشه؟ قبل از این کسی واقعا اونو دید؟ صرفا یه برنامه‌ی تلویزیونی، تصمیم گرفت که مسخره‌اش کنه؛ وگرنه اون به عنوان یه فرد بهنجار، هرگز پذیرفته نشد.
بعد به وجود اومدن هرج و مرج شدید هم اگه تو روی اون دلقک پوشا می‌ایستاد و ازشون میخواست که دست از هرج و مرج بکشن، به نظرتون کسی چندان حاضر بود به حرفش گوش بده؟ نه، مردم باز هم خودخواهانه رفتار میکردن.
نهایتش این شد که این دلقک پوشا ازش حمایت کردن و جوکر می‌تونه بینشون و پشت نقاب خودش قایم بشه و مصونیت پیدا کنه، چون حالا افراد زیادی هستن که سعی میکنن چهره‌ی مشابهی پیدا کنن.
خودخواهی فقط مختص آدمای مایه‌دار و قدرتمند نیست. ما توی این فیلم می‌بینیم که چطور حتی فقیرترین افراد جامعه و فراموش شده‌ها هم تصمیم می‌گیرن با نهایت خودخواهی زندگی کنن. آدمای خوب هم ممکنه هر جایی پیدا بشن.

جمع‌بندی
ما نمی‌تونیم خودمونو بی‌طرف یا خودخواه اعلام کنیم و وانمود کنیم که کارامون قرار نیست تاثیری روی جامعه بذاره. جامعه‌ای که یکی مثل آرتور قربانیش شد، متشکل از فقیر و ثروتمند بود.
بازی واکین فینیکس در نقش جوکر، واقعا عالیه و می‌تونه برای علاقه‌مندای به دنیای هنر، الهام بخش واقع بشه. واکین فینیکس ثابت کرده که قادره که خیلی خوب، نقشای دراماتیک و روانشناختی رو پیاده کنه. من فیلم و سریالا رو خیلی وقتا به زور، تا آخر می‌بینم؛ چه برسه به اینکه دوباره بخوام سکانسی رو نگاه کنم؛ ولی جوکر 2019 ازوناست که حسابی غافلگیرم کرد و منتظرم که ببینم قسمت دومش که توی سال 2024 قراره منتشر بشه، چه محتوایی داره.